<html> <head>
Strona główna / Pszczoły | ||||||||||||
| ||||||||||||
|
||||||||||||
Świat obok nasNa codzień, żyjąc w miastach nie zauważamy co się dokoła nas dzieje. Ale wystarczy przystanąć na moment, aby zdać sobie sprawę, że obok nas jest inny świat, dzięki któremu mamy pożywienie, który niczego od nas nie chce poza tym, by sobie wzajemnie nie przeszkadzać. Mały skarb - Pszczoła miodnaPonieważ zależy mi na w miarę rzetelnej wiedzy, posłużę się źródłem internetowym, jakim jest Wikipedia (nie jest to źródło do końca rzetelne w sprawach politycznych, matactw koncernów czy ekonomicznych, niemniej dobre, jeśli chodzi o systematykę i sprawdzoną już wiedzę encyklopedyczną sprawdza się całk,piem nieźle.
Pszczoły miodne zbierają nektar i pyłek kwiatów, który jest ich pożywieniem i w ten sposób zapylają rośliny owadopylne (np. drzewa owocowe, rzepak, itd). Rośliny, które dostarczają pszczołom surowca do produkcji miodu, są nazywane miododajnymi. Do produktów pszczół miodnych należą m.in.: miód i wosk. Pszczoła unosi się w powietrzu dzięki pracy dwóch par skrzydeł zbudowanych z przezroczystej błony. Jedna z trzech par nóg posiada specjalne poduszki zatrzymujące pyłek. Narządy rozrodcze samic uległy modyfikacji, w której wyniku powstał narząd obronny - żądło. Znajduje się ono na końcu odwłoka i może zostać przez zagrożonego owada wprowadzone do ciała innego zwierzęcia. Żądlenie bezkręgowców o miękkim ciele nie przynosi żądlącej pszczole większych szkód, natomiast użądlenie większego zwierzęcia (kręgowca) kończy się śmiercią pszczoły, która pozostawia w ciele ofiary żądło, wraz z końcówką jelita. W wyniku tego w którkim czasie ginie. Błędnie uważa się, że królowe-matki nie posiadają żądła - używają go jednak tylko do walk z innymi matkami (dlatego nie żądlą np. trzymających je pszczelarzy). Jad pszczeli może powodować nieprzyjemną opuchliznę, ale jest niebezpieczny tylko dla osób uczulonych lub w przypadku wielu użądleń (dla dorosłego zdrowego człowieka zagrożenie życia występuje przy około stu użądleniach). Niektóre gatunki pszczół żyją samotnie, wiele gatunków jednak tworzy roje i zamieszkuje gniazda o skomplikowanej strukturze wewnętrznej. Społeczne zachowania wyewoluowały niezależnie u różnych gatunków pszczół. Społeczność pszczółPszczoła miodna występuje w rodzinach zwanych rojami, które składają się z robotnic, samców zwanych trutniami oraz matki pszczelej, zwanej królową. Łącznie rój może liczyć od 10 000 do 80 000 owadów, które zależnie od pełnionych funkcji różnią się między sobą budową i ubarwieniem. W okresie zimowym pszczoły zimują na plastrach otaczając królową, wokół której panuje temperatura rzędu 25°C. Wówczas ich pożywieniem jest miód zmagazynowany w plastrach. Znanych jest wiele ras pszczół, m.in.: pszczoła kaukaska, pszczoła północna, pszczoła włoska i pszczoła ukraińska. Życie robotnicy
Po wylęgnięciu się przez pierwsze trzy dni karmione są przez starsze pszczoły robotnice, następnie czyszczą komórki, karmią starsze larwy pierzgą i równocześnie same się odżywiają. W zależności od przydzielonej akurat funkcji może się ona zajmować pielęgnowaniem gniazda lub jego obroną, czy też pracami porządkowymi. Szczególną rolę pełnią pszczoły zbieraczki. Ich zadanie polega na wędrowaniu po okolicy i poszukiwaniu kwiatów nektaro- i pyłkodajnych. Odnalezione pożywnie rozprowadzane jest sprawiedliwie wśród mieszkańców gniazda. Zbieraczki produkują z substancji zawartych w pożywieniu miód oraz wosk. Miód jest gromadzony w plastrach zbudowanych z sześciokątnych woskowych komórek. Wosk jest materiałem budulcowym. Miód pszczoły gromadzą jako zapas pożywienia pozwalający rojowi na przetrwanie okresu braku żywności. Zadania pszczół robotnic są uzależnione od ich wieku. 6 - 9-13 dniowe karmią mleczkiem młode larwy, od 10-12 do 18 dnia życia budują plastry (funkcjonują u nich gruczoły woskowe umieszczone w dolnej części odwłoka). Wypacanie wosku odbywa się w temperaturze 32-34 C°. Między 18 a 20 dniem życia pełnią funkcje strażnicze. Jest to okres przejściowy pomiędzy pracą w ulu a pracą zbieraczki, którą wykonują do końca życia. Pszczoła zbieraczkaRobotnica zostaje zbieraczką mniej więcej w 21 dniu życia; jest to ostatni etap jej "kariery społecznej". Jako zbieraczki przynoszące do ula nektar, pyłek kwiatowy, wodę i substancje żywiczne (surowiec propolisu). Każda pszczoła zbieraczka obiera sobie tylko jeden rodzaj kwiatów i do gniazda znosi tylko jeden rodzaj pożytku. Każda pszczoła w trakcie poszukiwania pożytku odżywia się miodem, którego zapas zgromadziła w wolu przed opuszczeniem ula. Maksymalny zasięg lotu wynosi około 7 km, zaś efektywny, gdzie transport (w terminologii pszczelarskiej zwany "wziątkiem") może być przyniesiony do gniazda, wynosi ok. 2 km. Pszczoła zbieraczka dziennie może wykonać 7-13 lotów. Masa przynoszonego nektaru wynosi 20 -30 mg, maksymalnie 70 mg. Zbieraczki pyłkuPszczoły znoszące do ula pyłek rozdzierają pylniki kwiatów żuwaczkami i zlepiają ziarna pyłku w kulkę miodem, którego zapas zabrały do wola przed opuszczeniem gniazda. W górnym członie tylnych odnóży znajduje się tzw. koszyczek, do którego pszczoła przesuwa pyłkowe kulki. Gdy koszyczki na obu odnóżach napełnią się i zaczynają wyglądać jak wypchane siatki z zakupami pszczoła wraca do ula i oddaje pożytek pszczole magazynierce. Zawarość koszyczka (obnóże) ulega fermentacji i przekształca się w pierzgę, która jest jednym z głównych pokarmów młodych pszczół.Zbieraczki nektaruNektar to przysmak wielu owadów. To słodki, aromatyczny i bogaty w składniki mineralne płyn wydzielany przez miodniki kwiatów. Pszczoła zasysa go wpuszczając trąbkę o długości ok. 6 mm. Nektar gromadzony jest w wolu, które jest tak pojemne, że aby je wypełnić pojedyncza zbieraczka musi odwiedzić około tysiąca kwiatów. Jeszcze w trakcie lotu powrotnego rozpoczyna się produkcja miodu: enzymy wydzielane do wola rozkładają cukry.Trutnie
Tańczące pszczołyNiezwykle interesującym fenomenem życia społecznego pszczół miodnych jest specjalny taniec sygnalizacyjny, który odbywa w gnieździe pszczoła zbieraczka po odkryciu nowego źródła pożytku. Jeśli znajduje się ono blisko, pszczoła tańczy zataczając koło, jeśli dalej (10-40 m) tańczy po linii tworzącej półksiężyc. Jeszcze dalsze źródło pożytku sygnalizowane jest ósemkami. Krzywe i kąty, które "rysuje" w tańcu zbieraczka, są dodatkowymi informacjami o położeniu źródła pożytku w stosunku do słońca. Rodzaj podrygów informuje o skali trudności przedsięwzięcia.Jak to wszystko funkcjonujeJedyną funkcją królowej, poza składaniem jaj, jest wytwarzaniefermonów zachęcających robotnice do opieki nad matką orazokreślających chemiczną identyfikację roju. Królowa, wydzielając konkretny"zapach", może zwołać do siebie cały rój, może też poszczególnym robotnicom wyznaczyć specjalne funkcje. Dzięki substancjom wydzielanym przez nią, każda pszczela rodzina ma pewien charakterystyczny zapach. Pozwala on robotnicom rozpoznawać członków własnej społeczności. Jeżeli w gnieździe pojawi się pszczoła z innej rodziny, zostanie natychmiast zabita. Organizacja pracy roju opiera się na przekazywaniu sygnałów feromonowych pomiędzy robotnicami. Pszczele społeczeństwo (rój) może istnieć wiele lat, również w klimacie umiarkowanym, ponieważ matka i robotnice mogą w ulu przezimować. Samce czeka niechybna śmierć na wygnaniu. Przed zimą robotnice gromadzą zapasy, a zimą nie opuszczają ula. Aktywność pszczół w tym okresie znacznie maleje; zahamowane zostaje nawet wydalanie odchodów, które gromadzą się w powiększonym w tym okresie rectum. Zimą rój liczy tylko ok. 40 tys. mieszkańców - nie ma bowiem ani trutni, ani larw, ani jaj. Gdy temperatura spadnie poniżej 18 stC, robotnice gromadzą sie wokół królowej, w postaci kłębu ogrzewając się wzajemnie i stwarzając swej przywódczyni optymalne warunki zimowania - temperaturę ok. 35 st. C. Kłąb budowany jest na ramkach od dolnych partii w postaci kuli o średnicy ok 38-40cm i w miarę zużywania pożywienia przesuwa się ku górze. Jeżeli przed końcem okresu zimowego pozostanie mniej niż 15cm do górnej krawędzi ramki, rodzina ginie.Matka pszczela
Aby to było możliwe jej zbiornik nasienny (spermatheca) musi zostać wypełniony nasieniem. W napełnianiu go bierze udział wiele samców. Ta mała orgia odbywa się na wysokości około 6-20m Po każdej kopulacji w narządach rodnych samicy zostaje część narządu kopulacyjnego trutnia (endophallus). W rezultacie samiec ginie, samica zaś pozbywa się resztek narządu samca w trakcie następnej kopulacji lub dzięki pomocy robotnic, jeśli w przerwie lotu godowego "wpadnie" na chwilę do ula. Nasienie, złożone w zbiorniku nasiennym samicy przez wiele samców, starcza zazwyczaj samicy do zapładniania łącznie ok. 750 000 jaj przez całe życie (zazwyczaj ok. 5 lat). Ilość dobowa skłądanych jaj waha się w zależności od linii genetycznej matki od 1000 do 2500 jaj (pszczoła kraińska). Część jaj rozwija się partenogenetycznie i z nich powstają trutnie, z jaj zapłodnionych pochodzą samice. Larwy robotnic i trutni karmione są mleczkiem przez pierwsze 3-4 dni życia, larwy przeznaczone na królowe karmione są mleczkiem przez cały okres wzrostu. Matka pszczela posiada gruczoły żuwaczkowe, wydzielające substancje hormonalne decydujące o pewnych formach zachowania się robotnic, m.in. mogą stanowić bodziec do budowy plastrów bądź wykonywania innych prac. Brak matki wywołuje chaos w ulu i całkowitą dezorganizację roju pszczelego. W celu łatwej identyfikacji matek pszczelarze znakują matki używając kolorowych opalitek lub farb. W zależności od końcowej cyfry dziesięciolecia do znakowania matek użwamy:
Wymiana matki pszczelejW rodzinach pszczelich co jakiś czas zachodzi konieczność wymiany matki pszczelej. Istnieją trzy rodzaje wymiany matki pszczelej w ulu.
Inny typ wymiany matki nosi nazwę cichego, ponieważ nie ma zewnętrznych objawów wymiany matki (rojenia pszczół). Cicha wymiana zachodzi wtedy, gdy stara matka jest niepełnowartościowa (chora, uszkodzona itp). Pszczoły widząc, że matka jest niewartościowa, doprowadzają do wylęgnięcia się nowej matki. W ulu znajdują się wtedy dwie matki, jednak tylko przez bardzo krótki okres czasu, ponieważ chora, uszkodzona matka zostaje przez pszczoły zagryziona, a nowa matka zajmuje jej miejsce. Matecznik na cichą wymiane pszczoły zakładają tylko 1 najwyżej 2, jak chcą się roić to nawet moze ich być nawet 20. Jak matka nie chce złożyć jajeczka w miseczce to pszczoły zrobią matecznik na czerwiu, nawet na srotku ramki. Pszczoły wiedzą lepiej niż pszczelarz że matka jest nepełnosprawna. Na przykład, jeśli się matkę zagniecie, to pszczoły zrobią matecznik na czerwiu 4 dniowym, ale jak ta matka zacznie czerwić to pszczoły wymienią tą matkie na normalną z czerwiu na jednodniowym jajeczku. Pszczoły można zmusić do wymiany matki w ten sposób poprzez celowe uszkodzenie matki (podcięcie skrzydełek, uszkodzenie czułków itp, chodzi o to, by matka była sprawna, ale pszczoły uznały ją za niepełnowartościową). Sztuczna wymiana matki dokonywana jest przez pszczelarza, za pomocą odkładu np ramki z matecznikiem lub wpuszczenia do ula nowo zakupionej matki (unasienionej lub nie). Budowa i organizacja gniazdaGniazdo pszczele składa się z plastrów, które zbudowane są z komórek o przekroju sześciokątnym. Badania wykazały, że przekrój taki posiada najlepszy stosunek wytrzymałości do przekroju, jednocześnie zapewniając maksymalne i jednorodne wykorzystanie powierzchni zabudowy plastra. Ramka ula składa się z czterech deseczek, w których przeciągnięte są druty stabilizujące wtopione w tzw "węzę". Węza jest to cienki plaster wosku pszczelego z wytłoczonymi sześciokątnym wzorem komórek. Po włożeniu ramek do ula pszczoły zaczynają z obu stron węzy dobudowywać sobie komórki w kształcie sześciokąta. Rzecz jasna zrobiłyby to nawet, gdyby nie było tam wytłoczonego kształtu, ale dzięki temu pszczelarze gwarantują sobie ustaloną jednorodność na powierzchni ramki. Ramka musi być takiego rozmiaru, aby wewnątrz ula pozostało z każdej strony maksymalnie po 7mm. W przeciwnym razie pszczoły zaczną nadbudowywać ramkę i przyklejać ją niejako do wnętrza ula, ponieważ dążą do maksymalizacji powierzchni gniazda, jednocześnie ograniczając sobie przejściea pomiedzy ramkami i utrudniając pszczelarzowi pracę (przeglądy, podbiór). Typowa budowa gniazda w ulu warszawskim poszerzanym, zabudowa ciepłaUmieszczenie matki w izolatorze umozliwia kontrolę ilości populacji pszczół. Jednak izolator powinno się utrzymywać w ulu maksymalnie do połowy lipca ze względu na przygotowania rodziny do zimowli. Matka musi zacząć czerwić tam, gdzie chce. Zabudowa ciepła ula warszawskiego zwykłego i poszerzanego charakteryzuje się umiejscowieniem wylotki z węższej strony ula. Daje to lepszą kontrolę gniazda przez pszczelarza, ponieważ umożliwia odgrodzenie matki pszczelej w izolatorze, dzięki czemu na bieżąco możemy regulować ilość czerwiu. Ułatwione jest także poszukiwanie matki, ponieważ znajduje się ona na ograniczonym obszarze i nie ma dostępu do wylotki ula. Na przedstawionym powyżej diagramie, wielkość obszarów nektarowania, magazynowego oraz chowu zależy od pszczelarza, który odpowiednio ustawia gniazdo w sezonie podczas przeglądów. Silne rodziny mogą dochodzić do 80000 pszczół, i z reguły w takiej wielkości mieszczą się na około 20 ramkach, jednak jest to już rozmiar maksymalny. Silna rodzina mieści się na około 16-18 ramkach (ok. 60-70tys pszczół) i jest to uważane za dobry wynik. W sezonie silna rodzina zjada przeciętnie około 90kg wyprodukowanego przez siebie miodu. Reszta, która jest niejako nadmiarem ląduje w słoikach :) Wszystko jednak nierozerwalnie zależy od pogody, rejonu w jakim znajduje się pasieka (rośliny, ich stan, czyli w sezonie tzw. "pożytki"), technologii rolniczych (m.in. ilość oprysków). Na ramkach można dostrzec kilka podstawowych struktur:
czerw
![]()
pierzga
Podsumowując, pierzga to niezamowite źródło witamin dla naszego organizmu. Nie przesadzone jest stwierdzenie, że jest to najbardziej wartościowy pszczeli produkt (oczywiście najwięcej mówi się o miodzie, który w tym porównaniu można okreslić jak "napój". Jedynym mankamentem pierzgi jest to, że jest ona niezwykle trudna do pozyskania ze względu na pracochłonność. Pomimo licznych pomysłów i usprawnień, jedynym dobrym sposobem jest pozyskanie ręczne. pyłek
Białko pyłku jest bardzo wartościowe. Zawiera 32 aminokwasy, w tym wszystkie egzogenne. Pyłek zawiera 5 - 7 razy więcej aminokwasów niż mięso wieprzowe, jaja i ser. Stwierdzono, że 30g pyłku (dwie łyżki stołowe) jest wystarczającą dawką do pokrycia dziennego zapotrzebowania dorosłego człowieka na podstawowe aminokwasy, a 60g - pokrywa całkowicie dzienne zapotrzebowanie na witaminy. Obnóża pyłkowe bowiem są normalnym koncentratem witamin i zawierają wszystkie witaminy występujące w przyrodzie. Pyłek to "bomba witaminowa". Związki biologiczne czynne stanowią 1 - 3% suchej masy pyłku, wśród nich znajdują się 32 enzymy, filisterole i inhibiny. Obnóża pyłkowe są także bogatym źródłem łatwo przyswajalnych soli mineralnych, zwłaszcza siarki, potasu, magnezu i żelaza. Ten bogaty skład decyduje o tym, iż pyłek coraz częściej używany jest jako naturalna odżywka regenerująco-wzmacniająca.
Jedynym przeciwwskazaniem spożycia jest uczulenie na ten produkt. Uczulenie na pyłki, np. katar sienny, nie jest równoznaczne z uczuleniem na obnóża pyłkowe, które zdarza się bardzo rzadko. Nie poleca się stosowania kuracji pyłkowej kobietom w pierwszym trymestrze ciąży. miódO samym miodzie i jego właściwościach piszę w innym dziale. Należy jednak wiedzieć, że miód jest najpopularniejszym pszczelim produktem. Jest to przetworzony przez pszczoły, nektar kwiatowy, wzbogacony w procesie przetwarzania w enzymy oraz formy antybiotyków, przeciwdziałających jego psuciu. Jego wygląd, smak, zapach zależy od pożytków w danym okresie zbioru. Pszczoły znoszą nektar w wolu transportowym, przeżuwają go, a następnie wypluwają do komórek miodowych. Aby miód nie wypłynął komórka z miodem jest systematycznie zaklejana woskiem, a oddelegowane do tego robotnice wachliją skrzydełkami tak, by odparować zgromaczony w komórkach towar i podnieść jego gęstość a tym samym wartość odżywczą. Idealny miód do zbiorów to miód całkowicie zasklepiony (dojrzały), jadnak w praktyce wielu pszczelarzy, szczególnie posiadających większa pasieki często podbiera miód niedojrzały. Jest on lejący o rzadki, d;atego cząsto, by podnieść jego walory estetyczne (sprzedać) miód wzbogaca się na różne sposoby. O rozpoznawaniu fałszywek w dziale FAQ matecznikiWięcej w opisie matki pszczelej
Choroby pszczół i inne zagrożeniaCCDWarrozaMotylicaGrzybSzerszenieSmog elektromagnetycznyPestycydy i insektocydyCukier
|
||||||||||||
|